#: locale=pl
## Tour
### Description
tour.description = Wirtualne zwiedzanie wystawy
### Title
tour.name = Muzeum Miejskie w Wadowicach
## Skin
### Button
Button_1B998D00_16C4_0505_41AD_67CAA4AAEFE0.label = INFORMACJE
Button_1B998D00_16C4_0505_41AD_67CAA4AAEFE0_mobile.label = INFO
Button_1B999D00_16C4_0505_41AB_D0C2E7857448.label = PANORAMY
Button_1B999D00_16C4_0505_41AB_D0C2E7857448_mobile.label = PANORAMY
Button_1B9A3D00_16C4_0505_41B2_6830155B7D52.label = INSTRUKCJA
Button_1B9A3D00_16C4_0505_41B2_6830155B7D52_mobile.label = INSTRUKCJA
Button_1B9A4D00_16C4_0505_4193_E0EA69B0CBB0.label = PLAN MUZEUM
Button_1B9A4D00_16C4_0505_4193_E0EA69B0CBB0_mobile.label = PLAN
Button_1B9A5D00_16C4_0505_41B0_D18F25F377C4.label = FOTO
Button_1B9A5D00_16C4_0505_41B0_D18F25F377C4_mobile.label = ZDJĘCIA
Button_1B9A6D00_16C4_0505_4197_F2108627CC98.label = LOKALIZACJA
Button_1B9A6D00_16C4_0505_4197_F2108627CC98_mobile.label = LOKALIZACJA
Button_221B5648_0C06_E5FD_4198_40C786948FF0.label = lorem ipsum
Button_221B5648_0C06_E5FD_4198_40C786948FF0_mobile.label = lorem ipsum
Button_23F057B8_0C0A_629D_41A2_CD6BDCDB0145.label = INSTRUKCJA
Button_23F057B8_0C0A_629D_41A2_CD6BDCDB0145_mobile.label = INSTRUKCJA
Button_52056E2D_496B_DEAB_41BA_A5C01076983D.label = TEXT BUTTON
### Multiline Text
HTMLText_0B4B0DC1_11C0_6277_41A4_201A5BB3F7AE.html = Informacje
Naszą misją jest przekonanie, że to właśnie w muzeum zaczyna się przygoda z historią regionalną. Nasze muzeum jest miejscem, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością.
Tutaj poznajemy historię i tradycję miejsca, w którym żyjemy.
Tutaj wyruszamy w podróż do miasta, w którym wszystko się zaczęło, aby je „dotknąć” i lepiej zrozumieć.
___
Muzeum Miejskie
ul. Kościelna 4
Wadowice
Muzeum mieści się w jednej z najstarszych kamienic w mieście, wybudowanej na początku XIX wieku.
Kontakt:
• wck.wadowice.pl/muzeum
• muzeum@wck.wadowice.pl
• +48 33 873 81 00
• +48 730 725 036
LOKALIZACJA
ul. Kościelna 4
34-100 Wadowice
wck.wadowice.pl/muzeum
Muzeum mieści się w jednej z najstarszych kamienic w mieście, wybudowanej na początku XIX wieku.
Naszą misją jest przekonanie, że to właśnie w muzeum zaczyna się przygoda z historią regionalną. Nasze muzeum jest miejscem, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością. Tutaj poznajemy historię i tradycję miejsca, w którym żyjemy. Tutaj wyruszamy w podróż do miasta, w którym wszystko się zaczęło, aby je „dotknąć” i lepiej zrozumieć.
___
Wirtualne zwiedzanie
Muzeum Miejskie
w Wadowicach
Wystawa „Wadowice – miasto, w którym wszystko się zaczęło” opowiada o dziejach miasta w okresie dwudziestolecia międzywojennego – miejsca, w którym urodził się i wychował Karol Wojtyła. Jest nowatorskim połączeniem archiwalnych fotografii, dokumentów i eksponatów z multimedialnymi środkami przekazu.
Zapraszamy w wyjątkową podróż do miasta, w którym wszystko się zaczęło…
Wirtualne zwiedzanie
Muzeum Miejskie w Wadowicach
Wystawa „Wadowice – miasto, w którym wszystko się zaczęło” opowiada o dziejach miasta w okresie dwudziestolecia międzywojennego – miejsca, w którym urodził się i wychował Karol Wojtyła. Jest nowatorskim połączeniem archiwalnych fotografii, dokumentów i eksponatów z multimedialnymi środkami przekazu.
Zapraszamy w wyjątkową podróż do miasta, w którym wszystko się zaczęło…
Muzeum mieści się w jednej z najstarszych kamienic w mieście, wybudowanej na początku XIX wieku.
Naszą misją jest przekonanie, że to właśnie w muzeum zaczyna się przygoda z historią regionalną. Nasze muzeum jest miejscem, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością.
Tutaj poznajemy historię i tradycję miejsca, w którym żyjemy.
Tutaj wyruszamy w podróż do miasta, w którym wszystko się zaczęło, aby je „dotknąć” i lepiej zrozumieć.
Prezentowana na ekspozycji pieczęć należała do wadowickiego cechu rzeźników. Na jej tłoku, oprócz łacińskiego napisu SIGIL.(lum) CIVIT WADOWICE LANIORUM („Pieczęć rzeźników miasta Wadowice”) znajdują się symbole narzędzi charakterystycznych dla tego zawodu: nóż, topór oraz hak rzeźniczy.
Od późnego średniowiecza po koniec wieku XVIII Wadowice były małym miasteczkiem, liczącym kilkuset mieszkańców, którzy trudnili się różnymi profesjami, przede wszystkim produkcją płótna, obuwia i branżą drzewną. Przedstawiciele tych samych gałęzi rzemiosła łączyli się w korporacje, czyli cechy, które chroniły interesy rękodzielników przed konkurencją. Statut cechu, zatwierdzony wcześniej przez radę miejską, regulował prawa i obowiązki skupionych w nim rzemieślników – kwestie organizacyjne, zawodowe i religijne, związane m.in. z udziałem w kościelnych uroczystościach.
Pieczęcie towarzyszyły cechom od powstania zorganizowanego rzemiosła. Korporacje miały bowiem prawo wystawiania dokumentów, które musiały być uwierzytelnione za pomocą pieczęci. Na ziemiach polskich najstarsze z nich należały do cechu krakowskich rzeźników. Z tą profesją także związana jest pieczęć prezentowana na wystawie w Muzeum Miejskim. Na jej tłoku, oprócz łacińskiego napisu SIGIL.(lum) CIVIT WADOWICE LANIORUM („Pieczęć rzeźników miasta Wadowice”) znajdują się symbole narzędzi charakterystycznych dla tego zawodu: nóż, topór oraz siekacz z pierścieniem.
Najstarsze wzmianki źródłowe o cechu rzeźników pochodzą z końca XVI wieku, ale ta korporacja funkcjonowała zapewne już wcześniej. Wśród ponad 70 wadowickich rzemieślników odnotowanych w ówczesnych rejestrach poborowego wymieniono cztery warsztaty rzeźnickie. W roku 1480 wymieniony jest wadowicki rzeźnik Michał Pieniążek, który opuścił miasto i osiedlił się w Krakowie.
Więcej o wadowickich cechach rzemieślniczych czytaj tutaj Najstarsza wzmianka o kościele w Wadowicach pochodzi z 1325. Wadowice były wtedy filią parafii w Mucharzu. Decyzją biskupa z 1335 włączono wadowicki kościół do parafii Woźniki.
Pierwszy kościół był niewielką drewnianą świątynią. W 1440 spłonął podczas wielkiego pożaru miasta. Na jego zgliszczach, w połowie XV wieku wzniesiono murowany kościół. Z tego okresu pochodzi obecne dwuprzęsłowe prezbiterium zamknięte prostą ścianą i nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym.
Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach – muzeum w domu rodzinnym papieża Jana Pawła II mieszczące się przy ulicy Kościelnej 7 (dawniej Rynek 2) w Wadowicach obok Bazyliki Ofiarowania NMP, dokumentujące życie i działalność kapłańską, a także związki papieża z Wadowicami.
Misją Muzeum jest upamiętnianie i upowszechnianie wiedzy na temat życia i nauczania Ojca Świętego Jana Pawła II, którego pontyfikat i przesłanie zajmuje wyjątkowe miejsce w polskim dziedzictwie narodowym. Muzeum stara się przekazywać kolejnym pokoleniom osobę Jana Pawła II – jako wzór człowieka szlachetnego, mądrego, otwartego na innych ludzi, cieszącego się autorytetem i szacunkiem.
Muzeum zwiedzane jest przez około 250 tys. turystów rocznie.
Modlitewnik z drukarni Foltinów, znanej i zasłużonej wadowickiej rodziny wydawców i księgarzy. Ta bogato zdobiona w bordiurę oraz złoty ornament i oprawiona w skórę książeczka do modlitwy przeznaczona była dla zamożnych mieszczan.
Szczególne miejsce na wystawie zajmują pamiątki związane z działalnością wadowickiej księgarni i drukarni rodziny Foltinów. Wydawali oni głównie literaturę dla ludu: rozmaite druki religijne, zbiory modlitw czy „żywoty zacnych ludzi” oraz teksty użytkowe, np. reklamy czy zaproszenia. Publikowali polską i obcą klasykę, m.in. Arystotelesa i Goethego, a także bibliofilskie tomiki, skupionej wokół Emila Zegadłowicza, grupy literackiej „Czartak”. Przeważały jednak tzw. „dewocjonalia drukowane”, kierowane do prostego ludu, a trafiające na stragany głównie przy klasztorze w Kalwarii Zebrzydowskiej. Modlitewniki natomiast, oprawiane w skórę lub półskórki i zdobione dekoracyjnymi tłoczeniami, adresowano także do przedstawicieli wyższych warstw społecznych. Ich okładki z przodu i z tyłu miały podobną kompozycję dekoracyjną. W centralnym miejscu widniał złoty ornament, który obiegała ozdobna bordiura w formie poziomych i pionowych kresek. Ważną częścią były ozdobne grzbiety z tytułem modlitewnika, świadczące o kunszcie twórcy. Dodatkowo książki te wzmacniano metalowymi elementami w kształcie prostych ramek w kolorze złotym lub srebrnym oraz klamrami o misternych kształtach.
Zakład typograficzny w Wadowicach powstał w pierwszej połowie XIX wieku i był jednym z pierwszych w dawnej Galicji. Rozkwit firmy nastąpił po przejęciu jej przez rodzinę Foltynów, która zarządzała drukarnią w latach 1876 – 1942. Kryzys lat 30-tych XX wieku doprowadził przedsiębiorstwo do upadku – przetrwała jedynie księgarnia, którą ostatecznie zamknęli i zniszczyli naziści w roku 1942. Franciszków Foltinów było trzech: ojciec, syn i wnuk. Pierwszy z nich odkupił drukarnię po spadkobiercach rodziny Pokornych, a wkrótce także introligatornię i księgarnię Jana Sabińskiego. Jego, urodzony w Wadowicach, syn – poliglota, bibliofil i kolekcjoner – poszerzył znacznie ofertę rodzinnej firmy, m.in. o dział nut, który otworzył za namową żony Stanisławy z Solskich. Drukował m.in. proroctwa, senniki oraz książeczki dla dzieci. Intensywnie i niezwykle pomysłowo propagował czytelnictwo. Po nim przez 11 lat kierowała firmą żona, a następnie Franciszek Foltyn-wnuk, zmarły w 1942 roku ostatni przedstawiciel rodu. Foltin-syn miał naturę społecznika – jako radca miejski pomagał biednym rodzinom, fundował podręczniki, organizował zabawy, wynajął własną willę na pierwszą siedzibę karmelitów bosych w Wadowicach. W prowadzonej przez niego wypożyczalni znajdowało się ok. 1500 tytułów – a pamiętać należy, że mniej niż jedna piąta ówczesnych mieszkańców Galicji umiała czytać.
Mapa z atlasu Abrahama Orteliusa z 1602 roku, przedstawiająca Księstwo Oświęcimskie i Zatorskie. Słynny flamandzki geograf i kartograf zaznaczył na niej Wadowicze i okoliczne wsie: Barwald, Babicza, Rudze, Wiepicz i Wisoka.
Prezentowana na ekspozycji pieczęć należała do wadowickiego cechu rzeźników. Na jej tłoku, oprócz łacińskiego napisu SIGIL.(lum) CIVIT WADOWICE LANIORUM („Pieczęć rzeźników miasta Wadowice”) znajdują się symbole narzędzi charakterystycznych dla tego zawodu: nóż, topór oraz hak rzeźniczy.
Od późnego średniowiecza po koniec wieku XVIII Wadowice były małym miasteczkiem, liczącym kilkuset mieszkańców, którzy trudnili się różnymi profesjami, przede wszystkim produkcją płótna, obuwia i branżą drzewną. Przedstawiciele tych samych gałęzi rzemiosła łączyli się w korporacje, czyli cechy, które chroniły interesy rękodzielników przed konkurencją. Statut cechu, zatwierdzony wcześniej przez radę miejską, regulował prawa i obowiązki skupionych w nim rzemieślników – kwestie organizacyjne, zawodowe i religijne, związane m.in. z udziałem w kościelnych uroczystościach.
Pieczęcie towarzyszyły cechom od powstania zorganizowanego rzemiosła. Korporacje miały bowiem prawo wystawiania dokumentów, które musiały być uwierzytelnione za pomocą pieczęci. Na ziemiach polskich najstarsze z nich należały do cechu krakowskich rzeźników. Z tą profesją także związana jest pieczęć prezentowana na wystawie w Muzeum Miejskim. Na jej tłoku, oprócz łacińskiego napisu SIGIL.(lum) CIVIT WADOWICE LANIORUM („Pieczęć rzeźników miasta Wadowice”) znajdują się symbole narzędzi charakterystycznych dla tego zawodu: nóż, topór oraz siekacz z pierścieniem.
Najstarsze wzmianki źródłowe o cechu rzeźników pochodzą z końca XVI wieku, ale ta korporacja funkcjonowała zapewne już wcześniej. Wśród ponad 70 wadowickich rzemieślników odnotowanych w ówczesnych rejestrach poborowego wymieniono cztery warsztaty rzeźnickie. W roku 1480 wymieniony jest wadowicki rzeźnik Michał Pieniążek, który opuścił miasto i osiedlił się w Krakowie.
Więcej o wadowickich cechach rzemieślniczych czytaj tutaj Mapa z atlasu Abrahama Orteliusa z 1602 roku, przedstawiająca Księstwo Oświęcimskie i Zatorskie. Słynny flamandzki geograf i kartograf zaznaczył na niej Wadowicze i okoliczne wsie: Barwald, Babicza, Rudze, Wiepicz i Wisoka.
Na przełomie sierpnia i września 1907 roku odbyła się w Wadowicach okręgowa wystawa rolniczo-przemysłowa, podczas której liczne grono gości z całej Galicji miało możliwość zapoznać się z osiągnięciami lokalnych przedsiębiorstw, towarzystw i szkół. Swoje produkty eksponowały też firmy spoza powiatu wadowickiego, wśród nich słynna fabryka Hipolita Cegielskiego z Poznania. Wystawa miała ogromne znaczenie prestiżowe dla miasta. Redaktor krakowskiej "Nowej Reformy" Władysław Prokesch tak o niej pisał – Wadowice zdobyły sobie tą wystawą piękną kartę w dziejach kultury narodowej. To też w tym wypadku poniesionego trudu pracy i kosztu z pewnością nie będą żałowali ani organizatorowie wystawy, ani też miejscowa Rada miejska.
W pierwszej połowie XIX wieku wzrosło znaczenie strategiczne Wadowic, będących wówczas jedynym istotnym ośrodkiem miejskim i administracyjnym (siedzibą cyrkułu) w dorzeczu górnej Wisły. Władze austriackie podjęły więc decyzję o umieszczeniu w mieście garnizonu wojskowego 56 pułku piechoty – wzniesiono okazałe koszary (1827 rok), szpital wojskowy (1830 rok) oraz koszary kawalerii dla szwadronu jazdy wraz ze stajniami (1854 rok). Po upadku powstania krakowskiego i wcieleniu Krakowa do monarchii habsburskiej (1846 rok), znaczenie militarne Wadowic spadło, ale miasto zachowało swój garnizonowy charakter.
Grosz praski, w Polsce zwany szerokim groszem praskim, został wprowadzony przez czeskiego króla Wacława II w 1300 roku i przez ponad 200 lat był najpopularniejszym środkiem płatniczym w środkowej Europie. Od XIV wieku powszechnie używano go na Śląsku, również w Księstwie Oświęcimskim. Za sztukę bydła trzeba było zapłacić na ówczesnych targach około 20 groszy praskich, koń kosztował 50 groszy a chłopskie buty 4 grosze. Za beczkę ryb kupcy płacili około 60 groszy a za blisko dwutonowy (!) bałwan soli oświęcimskiej 20 groszy praskich.
Pierwsze precyzyjne plany Wadowic i okolic, zawierające szczegóły zabudowy miejskiej, przebiegu ulic czy ukształtowania terenu, związane były z austriacką kartografią wojskową.
Prezentowane przyrządy stosowano przy sporządzaniu map: planimetr służył do pomiarów powierzchni, a podziałka transwersalna do odczytywania i nanoszenia odległości.
Stefania (Stefa) Korzeniowska
Stefania (Stefa) Korzeniowska
Stefania (Stefa) Korzeniowska
Stefania (Stefa) Korzeniowska
Dokument upamiętnia uroczystą konsekrację kościoła pw. Wszystkich Świętych w Wadowicach, której 28 września 1808 roku dokonał biskup krakowski Andrzej Rawa-Gawroński. Odnotowano, że w tym dniu do zbiorowego sakramentu bierzmowania przystąpiło trzy tysiące dwieście pięćdziesiąt osób z całego dekanatu wadowickiego.
Przełom XVIII i XIX wieku był dla wadowickiej parafii okresem istotnych dla jej funkcjonowania zmian, zarówno w zakresie funkcjonowania w administracji kościelnej jak i podejmowanych wówczas inwestycji budowlanych. Inspiratorem i koordynatorem tych działań był ks. Jan Kanty Krassowski, wadowiczanin, dr filozofii i długoletni tutejszy proboszcz.
W 1780 roku, w trzy lata po objęciu probostwa przez ks. Krassowskiego, wadowicka parafia została ostatecznie usamodzielniona po kilku stuleciach filialnej zależności od parafii w Woźnikach. Dekret w tej sprawie wydał 20 grudnia biskup krakowski Kajetan Ignacy Sołtyk. Wzrost znaczenia tutejszego kościoła sprawił, że już w 1786 roku przeniesiono z Zatora do Wadowic siedzibę dekanatu. Ks. Jan Kanty Krassowski był także sprawnym administratorem i organizatorem. Już w 1778 roku wybudowana została jego staraniem plebania, a w latach 90-tych XVIII wieku proboszcz przeprowadził wielką inwestycję budowy nowego kościoła, do którego dzwon został sprowadzony aż z Węgier.
Jeszcze nie ukończoną wadowicką świątynię pod wezwaniem Wszystkich Świętych konsekrował 28 września 1808 roku biskup krakowski Andrzej Rawa-Gawroński. W pamiątkowym dokumencie z tego wydarzenia odnotowano m.in., że w dniu konsekracji do zbiorowego sakramentu bierzmowania przystąpiło trzy tysiące dwieście pięćdziesiąt osób z całego dekanatu.
Ks. Jan Kanty Krassowski zmarł w roku 1822 i został pochowany na nowym cmentarzu, „poza miastem”, który został tam przeniesiony za jego probostwa z bezpośredniego sąsiedztwa kościoła.
Więcej o historii wadowickiego kościoła czytaj tutaj Skarbonka z hebrajskim napisem: „Jałmużna zbawia od niespodziewanej śmierci” należała do żydowskiego bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza działającego przy wadowickiej gminie wyznaniowej. W czasie pogrzebu członkowie bractwa zbierali do niej datki na zapewnienie zmarłym Żydom należytego pogrzebu.
Gminne bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza było powołane aby zapewnić zmarłemu ostatnią posługę i należyty pogrzeb. Jego członkami byli wyłącznie pobożni Żydzi o nieposzlakowanej opinii, darzeni zaufaniem całej izraelickiej wspólnoty. Bractwo sprawowało nadzór nad cmentarzem, dbało o porządek i przestrzeganie obowiązujących na nim przepisów – tak cywilnych jak i rytualnych.
Zgodnie z tradycją każdy zmarły Żyd powinien być pochowany jak najszybciej na „poświęconej ziemi”, nie mógł zostać złożony do grobu na cmentarzu nieżydowskim. Wyjątkiem w przełożeniu ceremonii pogrzebowej była konieczność przeczekania dni świątecznych oraz przestrzeganie lokalnych przepisów państwowych. Kondukt na kirkut, jak cmentarz żydowski nazywano w Galicji, prowadzili członkowie bractwa Chewra Kadisza. Jeden z nich szedł obok konduktu i zbierał jałmużnę grzechotając przed mijanymi osobami skarbonką, intonując przy tym tradycyjny refren: „Jałmużna zbawia od niespodziewanej śmierci”.
Żydowska nekropolia w Wadowicach została założona w ostatnim kwartale 1892 roku, tuż obok cmentarza wojskowego na granicy miasta z sąsiednimi Tomicami. Na cmentarz prowadzi brama łącząca dawne mieszkanie dozorcy z domem pogrzebowym, nad którą umieszczono hebrajski napis „Beit ha-olam” („Wieczny dom”). Groby są ustawione blisko siebie, zdobią je macewy i obelski, głównie z piaskowca i marmuru. Znajdują się na nich epitafia z wersetami z modlitw lub cytatami z Biblii oraz różnymi, symbolicznymi ornamentami – koroną, świecznikami, Gwiazdą Dawida i motywami roślinnymi. Do dzisiaj zachowało się ponad 550 żydowskich nagrobków.
Więcej o historii wadowickich Żydów czytaj tutaj W 1887 roku w Wadowicach założony został oddział Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” – organizacji dbającej o rozwój fizyczny i patriotyczne wychowanie młodzieży. Pamiątkowa odznaka została wykonana z okazji jubileuszu 40-lecia istnienia „Sokoła” w mieście.
Wadowicki oddział Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” został założony w 1887 roku z inicjatywy profesora gimnazjalnego Fryderyka Lachnera i adwokata, dr. Karola Młodzika. Celem organizacji było promowanie kultury fizycznej i sportu wśród polskiej młodzieży oraz podnoszenie jej świadomości patriotycznej. Dewizą Towarzystwa była starożytna maksyma – „Mens sana in corpore sano” – „W zdrowym ciele zdrowy duch”. W 1889 roku, z inicjatywy lekarza miejskiego dr. Władysława Mieczysława Gedla, przy wsparciu burmistrza Wadowic dr. Jana Iwańskiego, wzniesiono gmach „Sokoła” – jeden z najbardziej charakterystycznych pod względem architektury obiektów w mieście przełomu XIX i XX wieku.
We władzach Towarzystwa zasiadali prawnicy, profesorowie gimnazjalni, urzędnicy a także przedstawiciele wadowickiego rzemiosła, którzy sprawowali funkcje prezesów, wiceprezesów i członków zarządu, tzw. Wydziału. Działalność statutowa „Sokoła”, czyli rozwój tężyzny fizycznej w różnych dyscyplinach sportu, m.in. lekkoatletyce, strzelectwie, tenisie czy grach zespołowych jak piłka nożna czy siatkowa, realizowana była pod okiem naczelników. Do grona tego należeli m.in. Kazimierz Usiekniewicz, nauczyciel gimnazjalny i gimnastyk, naczelnik wadowickiego gniazda sokolego w latach 1890 – 1921 oraz Zenon Kęcki, wybitny sportowiec, gimnastyk i członek polskiej kadry olimpijskiej, sprawujący funkcję naczelnika od 1927 roku do wybuchu II wojny światowej.
Członkowie „Sokoła” uczestniczyli nie tylko w uroczystościach państwowych, np. rocznicach uchwalenia Konstytucji 3 Maja czy odzyskania niepodległości. Świętowano także jubileusze istnienia wadowickiego gniazda. W 40-lecie istnienia tutejszego oddziału, które przypadało w 1927 roku w mieście odbył się okolicznościowy zlot członków organizacji. Z tej okazji wybito także pamiątkową odznakę. W tym samym roku tutejszy „Sokół” zorganizował uroczystość upamiętniającą rocznicę bitwy pod Maciejowicami oraz włączył się w obchody 60-lecia „Sokoła-Macierzy” we Lwowie. Z tej okazji zorganizowano m.in. zbiórkę pieniędzy na rzecz Towarzystwa i zabezpieczono trasę jubileuszowego sokolego biegu rozstawnego, który 2 czerwca 1927 roku wiódł przez Wadowice.
Więcej o historii wadowickiego gniazda „Sokoła” czytaj tutaj Pieniądz zastępczy, używany w sklepie dla wojskowych z 12 Pułku Piechoty, znajdującym się w koszarach tej jednostki. W prowadzonym przez Wojskową Spółdzielnię Spożywczą „Świt” punkcie sprzedaży kupić można było artykuły spożywcze i przemysłowe, m.in. kawę, suszone grzyby czy proszek do prania.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Wadowicach stacjonował 12 Pułk Piechoty, mający tutaj swoje koszary i dysponujący całą infrastrukturą wojskową, będącą spuścizną po czasach austriackich. Mundur stanowił nieodłączny element obrazu ówczesnego miasta, a wojsko angażowało się w życie społeczne, kulturalne i sportowe Wadowic. Żołnierze uczestniczyli w uroczystościach państwowych z okazji rocznicy odzyskania niepodległości czy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, a także w mszach polowych na rynku, odprawianych m.in. z okazji przypadającego 1 sierpnia święta pułkowego. Defiladzie, która od kościoła prowadziła do pomnika przed koszarami, towarzyszyła słynna orkiestra pułkowa, która także umilała wadowiczanom niedzielne spacery grając w parkowej muszli koncertowej.
12 Pułk Piechoty miał także swój udział w życiu gospodarczym Wadowic. Przy jednostce działała Wojskowa Spółdzielnia Spożywcza „Świt”, należąca do Związku Wojskowych Spółdzielni Spożywczych. Swoją siedzibę miała w koszarach im. Gen. Fiszera przy ulicy 3 Maja (obecnie ulicy Lwowskiej) z osobnym wejściem od strony ulicy Krótkiej. Jej filia działała także w tzw. Koszarach Chocimskich przy ul. Gen. Oswalda Franka (obecnej ulicy Wojska Polskiego).
Spółdzielnię „Świt” prowadził Zarząd, w którym reprezentowany był korpus oficerski i podoficerski pułku. Zatrudniał cywilnych pracowników do prowadzenia sklepów i księgowości. Członkami „Świtu” byli wojskowi i ich rodziny. Można było tam kupić artykuły spożywcze i przemysłowe, m.in. kawę, suszone grzyby czy proszek do prania, a także pędzle, garnki i szczotki. Spółdzielnia posiadała własną walutę – tzw. wojskowy pieniądz zastępczy, emitowany w nominałach od 10 groszy do 1 złotego. Płacono nim także w wadowickich sklepach, których właściciele wymieniali później walutę wadowickiej „dwunastki” na zwykły pieniądz obiegowy.
Na „Zaświadczeniu szkolnym”, które w 1921 roku otrzymała uczennica Żeńskiej Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi Janina Zembatówna odnotowano jej oceny z postępów w nauce. Uczyła się wówczas czytania, pisania, rachunków, rysunków, śpiewu oraz robót ręcznych.
Zorganizowane szkolnictwo dla dziewcząt sięga w Wadowicach początków XIX wieku i początkowo umożliwiało uczennicom zdobycie wyłącznie elementarnej wiedzy. W 1831 roku założona została trzyklasowa szkoła panieńska, tzw. „trywialna”, w której przez pierwsze trzy dekady obowiązywał język niemiecki. Oprócz nauki języków: niemieckiego i polskiego, dziewczęta uczyły się kaligrafii, rachunków oraz robót ręcznych – szycia i haftu. W roku 1877 dotychczasowa czteroklasowa „Trywialna Szkoła Panieńska w Wadowicach” stała się „Szkołą Główną Żeńską”, utrzymywaną z funduszów wadowickiej gminy.
Aby wyrównać szanse dziewcząt i chłopców w dostępie do nauki i umożliwić uczennicom zdobywanie wiedzy na wyższym niż elementarny poziomie, w 1899 roku została uruchomiona tzw. szkoła wydziałowa. W dwa lata później szkoła otrzymała nowoczesny budynek przy ówczesnej ul. Długiej. Teraz dziewczęta mogły uczyć się już siedem lat – cztery lata na poziomie szkoły ludowej i trzy w klasach wydziałowych. Ciągły wzrost liczby uczennic, który w 1903 roku osiągnął ponad 550 dziewcząt, sprawił, że szkoła nie była w stanie pomieścić wszystkich. W 1903 roku wydzielono więc z niej cztery klasy początkowe tworząc żeńską szkołę im. Królowej Jadwigi. Dwie klasy uczyły się nadal na ul. Długiej, a pozostałe dwie przeniesiono do budynku Magistratu.
Przez blisko trzydzieści lat swego istnienia Żeńska Szkoła Powszechna im. Królowej Jadwigi kształciła dziewczęta w zakresie wiedzy podstawowej. Na „Zaświadczeniu szkolnym”, które w 1921 roku, kończąc II klasę, otrzymała Janina Zembatówna odnotowano oceny z postępu w nauce czytania, pisania, rachunków, rysunków, śpiewu oraz robót ręcznych.
Więcej o historii wadowickiej szkoły żeńskiej czytaj tutaj Wśród wielu prezentowanych na wystawie eksponatów jest mały, platerowany kubek ozdobiony secesyjnym, wypukłym ornamentem roślinnym, pochodzący z jednej z wadowickich restauracji. Przypuszczalnie służył do picia kawy, która spopularyzowała się w mieście w czasach Austro-Węgier.
Wśród wielu prezentowanych na wystawie eksponatów jest mały, platerowany kubek ozdobiony secesyjnym, wypukłym ornamentem roślinnym pochodzący z wadowickiej restauracji. Przypuszczalnie służył do picia kawy, która spopularyzowała się w mieście w czasach Austro-Węgier.
Zwyczaj picia kawy, czekolady i herbaty stał się popularny w Polsce w XVII wieku, a w raz z nim pojawiały się nowe naczynia – filiżanki, dzbanki, imbryczki, mleczarki i sitka. Początkowo kawa była napojem elit, raczej niedostępnym dla ubogiej części społeczeństwa. Zamożna szlachta zatrudniała wykwalifikowaną służbę (tzw. „kawiarkę”), której zadaniem było jej parzenie. Początkowo na ziemiach polskich kawą handlowali kupcy przywożący różnorodne produkty kolonialne, później, w połowie XIX wieku pojawiły się wyspecjalizowane firmy zajmujące się jej sprzedażą i aż do końca stulecia sprzedawano ją w postaci surowej. Do jej wypalania służyły skomplikowane maszynki, będące obowiązkowym wyposażeniem mieszczańskiego, bądź inteligenckiego domu.
Samodzielne wypalanie kawy nie zawsze przynosiło oczekiwane efekty, więc lepiej było wybrać się do jednej z wadowickich kawiarni. Do tych najbardziej znanych w międzywojniu należała cukiernia Hagenhubera, a później Lisków. W starannie wykończonej sali często grano w brydża i szachy, a goście spędzali czas przy marmurowych stolikach. Kawę i herbatę podawano w grubej porcelanie ze srebrną zastawą. Cukiernia zasłynęła z kremówek.
Więcej o wadowickich cukierniach w dwudziestoleciu międzywojennym czytaj tutaj Drewniana, malowana skrzynia posagowa została wykonana przez lokalnego stolarza na początku XX wieku. Skrzynie tego typu były przygotowywane przez rodziców dla wydawanej za mąż córki i zawierały wnoszone przez nią wiano.
W latach 30-tych XX wieku Wadowice były stolicą rozległego powiatu, w skład którego obok zaledwie pięciu miast wchodziły głównie wsie i przysiółki. Tradycjom mieszczańskim Andrychowa, Kalwari Zebrzydowskiej, Makowa Podhalańskiego, Wadowic i Zatora towarzyszyła więc głęboko zakorzeniona obyczajowość wadowickiej wsi. Jednym z jej elementów były zwyczaje towarzyszące zamążpójściu.
Skrzynie posagowe, zwane również posażnymi albo skrzyniami wiana, przygotowywane były dla panien na wydaniu głównie w wieku XIX, ale zwyczaj ten przetrwał jeszcze do okresu międzywojennego. Zasobność skrzyni świadczyła o zamożności gospodarza, wydającego córkę za mąż, stąd kufry różniły się nie tylko zasobnością, ale także wielkością i dekoracją. Panna z bogatego domu mogła poszczycić się nawet kilkoma skrzyniami, bogato zdobionymi w charakterystyczne dla danego regionu motywy roślinne czy kwiatowe. Skrzynia posagowa stawała się ważnym elementem wyposażenia domów i chałup, zajmowała w nich eksponowane miejsce, często przekazywana była z pokolenia na pokolenie. Podczas zwyczaju tzw. przenosin, czyli przeprowadzki panny młodej do męża, skrzynia posażna układana była na wozie obok poduszek, pierzyn oraz kuchennych naczyń. W jej wnętrzu znajdowały się ubiory, chusty, korale i wstążki. Do kufra wkładano także święte obrazy, które zawisnąć miały w nowym domu, oraz książeczkę do modlitwy.
Pod koniec pierwszej połowy XX wieku skrzynie posażne przestały odgrywać swoją pierwotną rolę i zmieniły swoje zastosowanie.
Więcej o skrzyni posagowej typu wadowickiego czytaj tutaj Wykonana z patynowanej gliny rzeźba Franciszka Suknarowskiego przedstawia demonicznego ducha powietrza. Autor należał do prężnie działającego w międzywojniu na ziemi wadowickiej środowiska artystycznego, skupionego wokół pisarza i mecenasa sztuki Emila Zegadłowicza.
Rzeźba wykonana jest z patynowanej gliny i przedstawia słowiańskiego, demonicznego ducha powietrza. Wierzono, że zamieszkuje on burzowe chmury, może przybierać postać uskrzydlonego węża, ptaka, zwierzęcia bądź kobiety. Za jego przyczyną ludzkość nawiedzać miały nawałnice z gradem.
Autor rzeźby Franciszek Suknarowski od dziecka był związany z Wadowicami. Tu miał swoją pracownię i szukał inspiracji. Tylko na krótko wyjechał do Krakowa, gdzie studiował na Akademii Sztuk Pięknych. Artysta, choć jak sam przyznał, dążył do wypracowania własnego stylu ale w tej drodze ulegał różnym prądom i kierunkom w sztuce. Sięganie po wątki mitologiczne z kręgu kultury słowiańskiej, jak to miało miejsce w przypadku rzeźby „Chała”, to niewątpliwie nawiązanie do fascynacji tą tematyką już przedwojennych artystów.
Franciszek Suknarowski, podobnie jak jego artystyczni koledzy: Wincenty Bałys, Józef Jura, Ludwik Jach czy Karol Pustelnik, był związany z osobą Emila Zegadłowicza, wokół którego toczyło się życie kulturalne przedwojennych Wadowic. Właściciel dworu w Gorzeniu promował artystów, umożliwiał im rozwój intelektualny i artystyczny; dla niektórych z nich był wręcz prawdziwym mecenasem. Dzisiaj bogate zbiory pisarza m.in.: kolekcję obrazów i rzeźb można oglądać w suskim muzeum.
Więcej o wadowickim środowisku artystycznym międzywojnia czytaj tutaj
Na „Zaświadczeniu szkolnym”, które w 1921 roku otrzymała uczennica Żeńskiej Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi Janina Zembatówna odnotowano jej oceny z postępów w nauce. Uczyła się wówczas czytania, pisania, rachunków, rysunków, śpiewu oraz robót ręcznych.
Zorganizowane szkolnictwo dla dziewcząt sięga w Wadowicach początków XIX wieku i początkowo umożliwiało uczennicom zdobycie wyłącznie elementarnej wiedzy. W 1831 roku założona została trzyklasowa szkoła panieńska, tzw. „trywialna”, w której przez pierwsze trzy dekady obowiązywał język niemiecki. Oprócz nauki języków: niemieckiego i polskiego, dziewczęta uczyły się kaligrafii, rachunków oraz robót ręcznych – szycia i haftu. W roku 1877 dotychczasowa czteroklasowa „Trywialna Szkoła Panieńska w Wadowicach” stała się „Szkołą Główną Żeńską”, utrzymywaną z funduszów wadowickiej gminy.
Aby wyrównać szanse dziewcząt i chłopców w dostępie do nauki i umożliwić uczennicom zdobywanie wiedzy na wyższym niż elementarny poziomie, w 1899 roku została uruchomiona tzw. szkoła wydziałowa. W dwa lata później szkoła otrzymała nowoczesny budynek przy ówczesnej ul. Długiej. Teraz dziewczęta mogły uczyć się już siedem lat – cztery lata na poziomie szkoły ludowej i trzy w klasach wydziałowych. Ciągły wzrost liczby uczennic, który w 1903 roku osiągnął ponad 550 dziewcząt, sprawił, że szkoła nie była w stanie pomieścić wszystkich. W 1903 roku wydzielono więc z niej cztery klasy początkowe tworząc żeńską szkołę im. Królowej Jadwigi. Dwie klasy uczyły się nadal na ul. Długiej, a pozostałe dwie przeniesiono do budynku Magistratu.
Przez blisko trzydzieści lat swego istnienia Żeńska Szkoła Powszechna im. Królowej Jadwigi kształciła dziewczęta w zakresie wiedzy podstawowej. Na „Zaświadczeniu szkolnym”, które w 1921 roku, kończąc II klasę, otrzymała Janina Zembatówna odnotowano oceny z postępu w nauce czytania, pisania, rachunków, rysunków, śpiewu oraz robót ręcznych.
Więcej o historii wadowickiej szkoły żeńskiej czytaj tutaj Na „Zaświadczeniu szkolnym”, które w 1921 roku otrzymała uczennica Żeńskiej Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi Janina Zembatówna odnotowano jej oceny z postępów w nauce. Uczyła się wówczas czytania, pisania, rachunków, rysunków, śpiewu oraz robót ręcznych.
Zorganizowane szkolnictwo dla dziewcząt sięga w Wadowicach początków XIX wieku i początkowo umożliwiało uczennicom zdobycie wyłącznie elementarnej wiedzy. W 1831 roku założona została trzyklasowa szkoła panieńska, tzw. „trywialna”, w której przez pierwsze trzy dekady obowiązywał język niemiecki. Oprócz nauki języków: niemieckiego i polskiego, dziewczęta uczyły się kaligrafii, rachunków oraz robót ręcznych – szycia i haftu. W roku 1877 dotychczasowa czteroklasowa „Trywialna Szkoła Panieńska w Wadowicach” stała się „Szkołą Główną Żeńską”, utrzymywaną z funduszów wadowickiej gminy.
Aby wyrównać szanse dziewcząt i chłopców w dostępie do nauki i umożliwić uczennicom zdobywanie wiedzy na wyższym niż elementarny poziomie, w 1899 roku została uruchomiona tzw. szkoła wydziałowa. W dwa lata później szkoła otrzymała nowoczesny budynek przy ówczesnej ul. Długiej. Teraz dziewczęta mogły uczyć się już siedem lat – cztery lata na poziomie szkoły ludowej i trzy w klasach wydziałowych. Ciągły wzrost liczby uczennic, który w 1903 roku osiągnął ponad 550 dziewcząt, sprawił, że szkoła nie była w stanie pomieścić wszystkich. W 1903 roku wydzielono więc z niej cztery klasy początkowe tworząc żeńską szkołę im. Królowej Jadwigi. Dwie klasy uczyły się nadal na ul. Długiej, a pozostałe dwie przeniesiono do budynku Magistratu.
Przez blisko trzydzieści lat swego istnienia Żeńska Szkoła Powszechna im. Królowej Jadwigi kształciła dziewczęta w zakresie wiedzy podstawowej. Na „Zaświadczeniu szkolnym”, które w 1921 roku, kończąc II klasę, otrzymała Janina Zembatówna odnotowano oceny z postępu w nauce czytania, pisania, rachunków, rysunków, śpiewu oraz robót ręcznych.
Więcej o historii wadowickiej szkoły żeńskiej czytaj tutaj Zygmunt Selinger, zginął podczas wojny w 1942 roku
Zbigniew Nowobilski, żołnierz, zamordowany w KL Auschwitz w 1942 roku
Józef Michoń, kolejarz
Zygmunt Kręcioch, rolnik
Zdzisław Piotrowski, taksówkarz
Leopold Zweig, zginął podczas wojny w 1942 roku
Mieczysław Nowobilski, żołnierz, zginął w Libii w 1941 roku
Stanisław Banaś, przedsiębiorca
Zygmunt Selinger, zginął podczas wojny w 1942 roku
Zbigniew Nowobilski, żołnierz, zamordowany w KL Auschwitz w 1942 roku
Józef Michoń, kolejarz
Zygmunt Kręcioch, rolnik
Zdzisław Piotrowski, taksówkarz
Leopold Zweig, zginął podczas wojny w 1942 roku
Mieczysław Nowobilski, żołnierz, zginął w Libii w 1941 roku
Stanisław Banaś, przedsiębiorca
Jan Kuś, lekarz, profesor Akademii Medycznej w Krakowie
Karol Kurek, alumn Seminarium Duchownego w Krakowie, zmarł w 1940 roku
Bolesław Pomezański, urzędnik
Stanisław Magiera, inżynier
Włodzimierz Piotrowski, lekarz
Tomasz Romański, urzędnik
Jan Wolczko, leśnik
Antoni Bohdanowicz, inżynier
Kazimierz Bik, chemik
Jan Banaś, żołnierz, zmarł w obozie Miranda del Ebro w Hiszpanii w 1943 (?) roku
Zdzisław Przybyło, weterynarz
Witold Karpiński, inżynier
Julian Kucharski, nauczyciel historii i geografii
Czesław Panczakiewicz, nauczyciel wychowania fizycznego, gimnastyki, gier i zabaw
Jan Gebhardt, nauczyciel historii, geografii i przedmiotu dzieje ojczyste
Ks. Edward Zacher, katecheta
Jan Królikiewicz, dyrektor gimnazjum
Mirosław Moroz, nauczyciel matematyki i fizyki
Tadeusz Szeliski, nauczyciel języka polskiego, niemieckiego, greki, łaciny i historii
Ludwik Jach, nauczyciel rysunku, prac ręcznych, gimnastyki, gier i zabaw
Jan Borowiec, nauczyciel matematyki
Józef Fijałek, nauczyciel języka polskiego
Karol Wojtyła, św. Jan Paweł II papież
Zbigniew Gałuszka, żołnierz, zginął w kampanii wrześniowej 1939 roku
Stanisław Jura, ekonomista
Jerzy Kluger, inżynier, przedsiębiorca
Zdzisław Bernaś, stomatolog
Wiktor Kęsek, żołnierz, zamordowany w KL Auschwitz w 1943 roku
Teofil Bojeś, inżynier, ekonomista
Tadeusz Bryzek, urzędnik
Eugeniusz Mróz, prawnik
Rudolf Kogler, ekonomista
Józef Wąsik, członek konspiracji, zamordowany w 1939 roku w Krakowie
Władysław Balon, żołnierz, lotnik, zginął podczas wojny w 1942 roku
Stanisław Bartosik, ekonomista
Szczepan Mogielnicki, ekonomista
Eugeniusz Filek, rzemieślnik
Zbigniew Siłkowski, ekonomista
Julian Kucharski, nauczyciel historii i geografii
Czesław Panczakiewicz, nauczyciel wychowania fizycznego, gimnastyki, gier i zabaw
Jan Gebhardt, nauczyciel historii, geografii i przedmiotu dzieje ojczyste
Ks. Edward Zacher, katecheta
Jan Królikiewicz, dyrektor gimnazjum
Mirosław Moroz, nauczyciel matematyki i fizyki
Tadeusz Szeliski, nauczyciel języka polskiego, niemieckiego, greki, łaciny i historii
Ludwik Jach, nauczyciel rysunku, prac ręcznych, gimnastyki, gier i zabaw
Jan Borowiec, nauczyciel matematyki
Józef Fijałek, nauczyciel języka polskiego
Karol Wojtyła, św. Jan Paweł II papież
Zbigniew Gałuszka, żołnierz, zginął w kampanii wrześniowej 1939 roku
Stanisław Jura, ekonomista
Jerzy Kluger, inżynier, przedsiębiorca
Zdzisław Bernaś, stomatolog
Wiktor Kęsek, żołnierz, zamordowany w KL Auschwitz w 1943 roku
Teofil Bojeś, inżynier, ekonomista
Tadeusz Bryzek, urzędnik
Eugeniusz Mróz, prawnik
Rudolf Kogler, ekonomista
Józef Wąsik, członek konspiracji, zamordowany w 1939 roku w Krakowie
Władysław Balon, żołnierz, lotnik, zginął podczas wojny w 1942 roku
Stanisław Bartosik, ekonomista
Szczepan Mogielnicki, ekonomista
Eugeniusz Filek, rzemieślnik
Zbigniew Siłkowski, ekonomista
Jan Kuś, lekarz, profesor Akademii Medycznej w Krakowie
Karol Kurek, alumn Seminarium Duchownego w Krakowie, zmarł w 1940 roku
Bolesław Pomezański, urzędnik
Stanisław Magiera, inżynier
Włodzimierz Piotrowski, lekarz
Tomasz Romański, urzędnik
Jan Wolczko, leśnik
Antoni Bohdanowicz, inżynier
Kazimierz Bik, chemik
Jan Banaś, żołnierz, zmarł w obozie Miranda del Ebro w Hiszpanii w 1943 (?) roku
Zdzisław Przybyło, weterynarz
Witold Karpiński, inżynier
Zygmunt Selinger, zginął podczas wojny w 1942 roku
Zbigniew Nowobilski, żołnierz, zamordowany w KL Auschwitz w 1942 roku
Józef Michoń, kolejarz
Zygmunt Kręcioch, rolnik
Zdzisław Piotrowski, taksówkarz
Leopold Zweig, zginął podczas wojny w 1942 roku
Mieczysław Nowobilski, żołnierz, zginął w Libii w 1941 roku
Stanisław Banaś, przedsiębiorca
Jan Kuś, lekarz, profesor Akademii Medycznej w Krakowie
Karol Kurek, alumn Seminarium Duchownego w Krakowie, zmarł w 1940 roku
Bolesław Pomezański, urzędnik
Stanisław Magiera, inżynier
Włodzimierz Piotrowski, lekarz
Tomasz Romański, urzędnik
Jan Wolczko, leśnik
Antoni Bohdanowicz, inżynier
Kazimierz Bik, chemik
Jan Banaś, żołnierz, zmarł w obozie Miranda del Ebro w Hiszpanii w 1943 (?) roku
Zdzisław Przybyło, weterynarz
Witold Karpiński, inżynier
Grosz praski, w Polsce zwany szerokim groszem praskim, został wprowadzony przez czeskiego króla Wacława II w 1300 roku i przez ponad 200 lat był najpopularniejszym środkiem płatniczym w środkowej Europie. Od XIV wieku powszechnie używano go na Śląsku, również w Księstwie Oświęcimskim. Za sztukę bydła trzeba było zapłacić na ówczesnych targach około 20 groszy praskich, koń kosztował 50 groszy a chłopskie buty 4 grosze. Za beczkę ryb kupcy płacili około 60 groszy a za blisko dwutonowy (!) bałwan soli oświęcimskiej 20 groszy praskich.
Karol Wojtyła, św. Jan Paweł II papież
Zbigniew Gałuszka, żołnierz, zginął w kampanii wrześniowej 1939 roku
Stanisław Jura, ekonomista
Jerzy Kluger, inżynier, przedsiębiorca
Zdzisław Bernaś, stomatolog
Wiktor Kęsek, żołnierz, zamordowany w KL Auschwitz w 1943 roku
Teofil Bojeś, inżynier, ekonomista
Tadeusz Bryzek, urzędnik
Eugeniusz Mróz, prawnik
Rudolf Kogler, ekonomista
Józef Wąsik, członek konspiracji, zamordowany w 1939 roku w Krakowie
Władysław Balon, żołnierz, lotnik, zginął podczas wojny w 1942 roku
Stanisław Bartosik, ekonomista
Szczepan Mogielnicki, ekonomista
Eugeniusz Filek, rzemieślnik
Zbigniew Siłkowski, ekonomista
Julian Kucharski, nauczyciel historii i geografii
Czesław Panczakiewicz, nauczyciel wychowania fizycznego, gimnastyki, gier i zabaw
Jan Gebhardt, nauczyciel historii, geografii i przedmiotu dzieje ojczyste
Ks. Edward Zacher, katecheta
Jan Królikiewicz, dyrektor gimnazjum
Mirosław Moroz, nauczyciel matematyki i fizyki
Tadeusz Szeliski, nauczyciel języka polskiego, niemieckiego, greki, łaciny i historii
Ludwik Jach, nauczyciel rysunku, prac ręcznych, gimnastyki, gier i zabaw
Jan Borowiec, nauczyciel matematyki
Józef Fijałek, nauczyciel języka polskiego
Modlitewnik z drukarni Foltinów, znanej i zasłużonej wadowickiej rodziny wydawców i księgarzy. Ta bogato zdobiona w bordiurę oraz złoty ornament i oprawiona w skórę książeczka do modlitwy przeznaczona była dla zamożnych mieszczan.
Szczególne miejsce na wystawie zajmują pamiątki związane z działalnością wadowickiej księgarni i drukarni rodziny Foltinów. Wydawali oni głównie literaturę dla ludu: rozmaite druki religijne, zbiory modlitw czy „żywoty zacnych ludzi” oraz teksty użytkowe, np. reklamy czy zaproszenia. Publikowali polską i obcą klasykę, m.in. Arystotelesa i Goethego, a także bibliofilskie tomiki, skupionej wokół Emila Zegadłowicza, grupy literackiej „Czartak”. Przeważały jednak tzw. „dewocjonalia drukowane”, kierowane do prostego ludu, a trafiające na stragany głównie przy klasztorze w Kalwarii Zebrzydowskiej. Modlitewniki natomiast, oprawiane w skórę lub półskórki i zdobione dekoracyjnymi tłoczeniami, adresowano także do przedstawicieli wyższych warstw społecznych. Ich okładki z przodu i z tyłu miały podobną kompozycję dekoracyjną. W centralnym miejscu widniał złoty ornament, który obiegała ozdobna bordiura w formie poziomych i pionowych kresek. Ważną częścią były ozdobne grzbiety z tytułem modlitewnika, świadczące o kunszcie twórcy. Dodatkowo książki te wzmacniano metalowymi elementami w kształcie prostych ramek w kolorze złotym lub srebrnym oraz klamrami o misternych kształtach.
Zakład typograficzny w Wadowicach powstał w pierwszej połowie XIX wieku i był jednym z pierwszych w dawnej Galicji. Rozkwit firmy nastąpił po przejęciu jej przez rodzinę Foltynów, która zarządzała drukarnią w latach 1876 – 1942. Kryzys lat 30-tych XX wieku doprowadził przedsiębiorstwo do upadku – przetrwała jedynie księgarnia, którą ostatecznie zamknęli i zniszczyli naziści w roku 1942. Franciszków Foltinów było trzech: ojciec, syn i wnuk. Pierwszy z nich odkupił drukarnię po spadkobiercach rodziny Pokornych, a wkrótce także introligatornię i księgarnię Jana Sabińskiego. Jego, urodzony w Wadowicach, syn – poliglota, bibliofil i kolekcjoner – poszerzył znacznie ofertę rodzinnej firmy, m.in. o dział nut, który otworzył za namową żony Stanisławy z Solskich. Drukował m.in. proroctwa, senniki oraz książeczki dla dzieci. Intensywnie i niezwykle pomysłowo propagował czytelnictwo. Po nim przez 11 lat kierowała firmą żona, a następnie Franciszek Foltyn-wnuk, zmarły w 1942 roku ostatni przedstawiciel rodu. Foltin-syn miał naturę społecznika – jako radca miejski pomagał biednym rodzinom, fundował podręczniki, organizował zabawy, wynajął własną willę na pierwszą siedzibę karmelitów bosych w Wadowicach. W prowadzonej przez niego wypożyczalni znajdowało się ok. 1500 tytułów – a pamiętać należy, że mniej niż jedna piąta ówczesnych mieszkańców Galicji umiała czytać.
Pieniądz zastępczy, używany w sklepie dla wojskowych z 12 Pułku Piechoty, znajdującym się w koszarach tej jednostki. W prowadzonym przez Wojskową Spółdzielnię Spożywczą „Świt” punkcie sprzedaży kupić można było artykuły spożywcze i przemysłowe, m.in. kawę, suszone grzyby czy proszek do prania.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Wadowicach stacjonował 12 Pułk Piechoty, mający tutaj swoje koszary i dysponujący całą infrastrukturą wojskową, będącą spuścizną po czasach austriackich. Mundur stanowił nieodłączny element obrazu ówczesnego miasta, a wojsko angażowało się w życie społeczne, kulturalne i sportowe Wadowic. Żołnierze uczestniczyli w uroczystościach państwowych z okazji rocznicy odzyskania niepodległości czy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, a także w mszach polowych na rynku, odprawianych m.in. z okazji przypadającego 1 sierpnia święta pułkowego. Defiladzie, która od kościoła prowadziła do pomnika przed koszarami, towarzyszyła słynna orkiestra pułkowa, która także umilała wadowiczanom niedzielne spacery grając w parkowej muszli koncertowej.
12 Pułk Piechoty miał także swój udział w życiu gospodarczym Wadowic. Przy jednostce działała Wojskowa Spółdzielnia Spożywcza „Świt”, należąca do Związku Wojskowych Spółdzielni Spożywczych. Swoją siedzibę miała w koszarach im. Gen. Fiszera przy ulicy 3 Maja (obecnie ulicy Lwowskiej) z osobnym wejściem od strony ulicy Krótkiej. Jej filia działała także w tzw. Koszarach Chocimskich przy ul. Gen. Oswalda Franka (obecnej ulicy Wojska Polskiego).
Spółdzielnię „Świt” prowadził Zarząd, w którym reprezentowany był korpus oficerski i podoficerski pułku. Zatrudniał cywilnych pracowników do prowadzenia sklepów i księgowości. Członkami „Świtu” byli wojskowi i ich rodziny. Można było tam kupić artykuły spożywcze i przemysłowe, m.in. kawę, suszone grzyby czy proszek do prania, a także pędzle, garnki i szczotki. Spółdzielnia posiadała własną walutę – tzw. wojskowy pieniądz zastępczy, emitowany w nominałach od 10 groszy do 1 złotego. Płacono nim także w wadowickich sklepach, których właściciele wymieniali później walutę wadowickiej „dwunastki” na zwykły pieniądz obiegowy.
Drewniana, malowana skrzynia posagowa została wykonana przez lokalnego stolarza na początku XX wieku. Skrzynie tego typu były przygotowywane przez rodziców dla wydawanej za mąż córki i zawierały wnoszone przez nią wiano.
W latach 30-tych XX wieku Wadowice były stolicą rozległego powiatu, w skład którego obok zaledwie pięciu miast wchodziły głównie wsie i przysiółki. Tradycjom mieszczańskim Andrychowa, Kalwari Zebrzydowskiej, Makowa Podhalańskiego, Wadowic i Zatora towarzyszyła więc głęboko zakorzeniona obyczajowość wadowickiej wsi. Jednym z jej elementów były zwyczaje towarzyszące zamążpójściu.
Skrzynie posagowe, zwane również posażnymi albo skrzyniami wiana, przygotowywane były dla panien na wydaniu głównie w wieku XIX, ale zwyczaj ten przetrwał jeszcze do okresu międzywojennego. Zasobność skrzyni świadczyła o zamożności gospodarza, wydającego córkę za mąż, stąd kufry różniły się nie tylko zasobnością, ale także wielkością i dekoracją. Panna z bogatego domu mogła poszczycić się nawet kilkoma skrzyniami, bogato zdobionymi w charakterystyczne dla danego regionu motywy roślinne czy kwiatowe. Skrzynia posagowa stawała się ważnym elementem wyposażenia domów i chałup, zajmowała w nich eksponowane miejsce, często przekazywana była z pokolenia na pokolenie. Podczas zwyczaju tzw. przenosin, czyli przeprowadzki panny młodej do męża, skrzynia posażna układana była na wozie obok poduszek, pierzyn oraz kuchennych naczyń. W jej wnętrzu znajdowały się ubiory, chusty, korale i wstążki. Do kufra wkładano także święte obrazy, które zawisnąć miały w nowym domu, oraz książeczkę do modlitwy.
Pod koniec pierwszej połowy XX wieku skrzynie posażne przestały odgrywać swoją pierwotną rolę i zmieniły swoje zastosowanie.
Więcej o skrzyni posagowej typu wadowickiego czytaj tutaj